नागपूर (Nagpur) : नागपूर शहरातील नाग, पोहरा आणि पिवळी नद्यांच्या पुनरुज्जीवनासाठी अनेक दिवसांपासून प्रयत्न सुरू आहेत. 1926.97 कोटी रुपयांचा प्रकल्पही तयार करण्यात आला आहे, मात्र सध्या त्याच्या उद्देशावरच प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहेत. कारण, प्रकल्पाच्या देखरेखीसाठी स्थापन केलेल्या पर्यावरण तज्ज्ञ समितीच्या यादीत दोन नावांचा उल्लेख आहे.
सरकारकडून यादीला मंजुरी
वास्तविक पाहता, जपानच्या जिका कंपनीच्या सहकार्याने दीर्घ मुदतीचे कर्ज घेऊन प्रकल्प पूर्ण करावा लागेल. तीन वर्षांपुर्वी महापालिकेने निवृत्त कनिष्ठ अभियंता मोहम्मद इस्रायल यांची सल्लागार म्हणून नियुक्ती केली. त्यांनी या प्रकल्पावर देखरेख ठेवण्यासाठी पर्यावरण तज्ज्ञांच्या समितीची यादी महापालिकेच्या पीएचई विभागाच्या प्रमुख डॉ. श्वेता बॅनर्जी यांना दिली. ही यादी राज्य सरकारकडे मंजुरीसाठी पाठवण्यात आली होती. नुकतीच राज्य सरकारने यादी अद्ययावत केली.
समितीतील पर्यावरणवाद्यांवर प्रश्नचिन्ह
समितीमध्ये पर्यावरणवादी लार्स एन्व्हायरो प्रायव्हेट लिमिटेडचे सीईओ डॉ. रमेश दर्यापूरकर आणि एमएमएस एन्व्हायरो कंपनीचे संचालक डॉ. किशोर मालवीय यांच्यावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले जात आहेत. सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प दोन्ही कंपन्यांनी बांधले आहेत. नाग नदीच्या पुनरुज्जीवनांतर्गत सांडपाण्यावर प्रक्रिया करण्याची योजनाही आखण्यात आली आहे. भविष्यात प्रदूषण कमी करण्यासाठी खासगी कंपन्यांना एसटीपी बांधण्याचे कंत्राट दिले जाणार आहे.
या यादीत दोन पर्यावरण तज्ज्ञांचाही समावेश आहे. खासगी सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प उभारणाऱ्या कंपनीच्या उच्चपदस्थ अधिकाऱ्यांचा समावेश आहे. पीएचई अधीक्षक अभियंता डॉ. श्वेता बॅनर्जी यांना देखील लार्स एन्व्हायरो प्रायव्हेट लिमिटेडचे सीईओ डॉ. रमेश दर्यापूरकर आणि एमएमएस एन्व्हायरो कंपनीचे संचालक डॉ. किशोर मालवीय यांच्या यादीत समावेश करण्याबाबत संपूर्ण माहिती देण्यात आलेली नाही. अशा स्थितीत तिन्ही नद्यांच्या सुधारणेसाठी सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांचे एसटीपी बनवणाऱ्या त्याच कंपन्यांच्या अधिकाऱ्यांना सहभागी करून घेतल्याने प्रकल्पाच्या उद्देशावरच प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. या संपूर्ण प्रकरणाबाबत सल्लागार मोहम्मद इस्रायल यांच्याशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्न करण्यात आला, मात्र त्यांनी प्रतिसाद दिला नाही.
प्रकल्पावर देखरेख ठेवण्यासाठी स्थापन केली समिती
3 वर्षांसाठी स्थापन करण्यात आलेल्या समितीमध्ये महापालिका आयुक्त डॉ. अभिजीत चौधरी, स्मार्ट सिटीमधील पर्यावरण विभागाच्या प्रकल्प व्यवस्थापक प्रणिता उमरेडकर, व्हीएनआयटीचे निवृत्त प्राध्यापक डॉ. वसंतराव म्हैसाळकर, नीरीचे शास्त्रज्ञ डॉ. टी. नंदी, निवृत्त महापालिका अधीक्षक अभियंता शशिकांत यांचा समावेश आहे. हस्तक आणि लार्स एन्व्हायरो प्रायव्हेट लिमिटेडचे सीईओ डॉ. दीपंकर शोम, डॉ. रमेश दर्यापूरकर आणि एमएमएस एन्व्हायरो कंपनीचे संचालक डॉ. किशोर मालवीय यांचा पर्यावरण तज्ज्ञ म्हणून समावेश करण्यात आला आहे. मोफत सल्ला देण्याबरोबरच तीन नद्या प्रदूषणमुक्त करण्यासाठीही समितीने नियमावली तयार करायची आहे. केंद्रीय जलशक्ती मंत्रालय आणि महापालिकेसह अन्य विभागांशीही समन्वय आहे.
नाग नदीचे पुनरुज्जीवन होईल
आश्‍चर्याची बाब म्हणजे दोन प्लांट तयार करणाऱ्या कंपनीचा पर्यावरण तज्ज्ञ म्हणून समावेश करण्यात आला आहे. लार्स मिटेडचे सीईओ डॉ. रमेश एमएस, एमएस एनव्हायरो कंपनीचे मालवीय यांचाही यादीत समावेश होता आणि त्यांना संपूर्ण माहिती देण्यात आली नाही. या प्रकल्पात सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प बनवणाऱ्या कंपन्यांचा समावेश करण्यात आला आहे.
हा प्रकल्प 1926.97 कोटी रुपये खर्चून बांधण्यात आला आहे. प्रकल्पासाठी कर्ज जपान इंटरनॅशनल को-ऑपरेशन एजन्सीमार्फत घेतले जात आहे. JICA कडून केंद्र आणि राज्य सरकारला दीर्घ कालावधीसाठी कर्ज दिले जात आहे. यामध्ये केंद्र सरकारकडून 1115.2 कोटी रुपये, राज्य सरकारकडून 507 कोटी रुपये आणि स्थानिक संस्था म्हणून महापालिकेकडून 304.41 कोटी रुपयांचा वाटा असेल. नाग नदीबरोबरच पोहरा आणि पिवळी नद्यांचाही प्रकल्पात समावेश करण्यात आला आहे.
मला माहीत नाही...
नाग नदी पुनरुज्जीवनासाठी राज्य सरकारने नुकतीच पर्यावरण सल्लागार समिती स्थापन केली आहे. सदस्यांची यादी प्रकल्प सल्लागार मोहम्मद इस्रायल यांनी दिली. या समितीत दोन खासगी कंपनीच्या अधिकाऱ्यांचा पर्यावरणवादी म्हणून समावेश केल्याची माहिती नाही. मी संपूर्ण प्रकरणाची माहिती घेत आहे, अशी माहिती सार्वजनिक आरोग्य अभियांत्रिकी विभागच्या अधीक्षक अभियंता डॉ. श्वेता बॅनर्जी यांनी दिली.